Sunî akıl inşâsının temel şartlarından ve tabii ki zorluklarından birisi de, bilgi haritasının çıkarılmamasıdır. Akıl, bilgi müktesebatını (birikimini) belli bir nizam dahilinde muhatap alır ve kendi bünyesine naklederken de bir nizama tabi tutar. Bu durum, hem aklın bünyesindeki nizamî altyapının kurulabilmesi bakımından mühimdir hem de muhatap olacağı ve değerlendirmeye alacağı yeni bilgiler bakımından… Bilgi birikimi, akla, kaotik şekilde sunulduğunda, aklın öncelikle onu tanzim etmesi (nizama sokması) gerekir. Eğer akıl, kaotik şekilde kendine sunulan bilgiyi olduğu gibi alırsa, bünyeleşmesi mümkün değildir. Bünyeleşemeyen akıl, tefekkür istidadını kazanamaz ve ezberleme ve öğrenme safhasında kalır.
Bilgi haritasını teferruatıyla çıkarmak hem mümkün değildir hem de lüzumlu… Zaten bilgi haritası teferruatıyla çıkarılırsa, tefekküre yer kalmaz ve bilgi donar. Bu nokta çok hassas bir meseledir; zira bilgi haritası olmazsa sunî akıl (hem de insandaki akıl) hakkıyla
inşâ edilememekte, teferruatıyla çıkarılır ve benimsenirse aklın tefekkür faaliyeti akamete uğramaktadır. Bu bir paradokstur, bu paradoks aşılmadan hem talim ve terbiye sahasında talebelerin zihnî evreninde akıl inşâsı hem de makinede sunî akıl inşâsı fazla mesafe almayacaktır.
Bu paradoksu aşmak için temelde iki hususa dikkat edilmelidir; birincisi bilgi birikiminin teferruatlı değil, ama temel (ana) haritasının çıkarılması, ikincisi ise irtibat haritasının çıkarılmasıdır. Bilgi birikiminin irtibat haritası da bilgi haritasına dahildir ama irtibat haritası bilgiler arasındaki münasebetleri göstermek bakımından ayrıca çıkarılmalıdır. Mesela bilgiler arasındaki illiyet irtibatı ortaya konulmadığında sunî akıl inşâsında fazla ilerleme sağlanamaz. Bilgi müktesebatının ana haritasının hazırlanması, hem bilgilerin kaotik bir toplam oluşturmasına mani olur hem de tefekkür faaliyetini mümkün kılar. İnsan aklının tefekkür istidadı, sunî aklın işlem yapabilme maharetidir.
Ana bilgi haritası, ilimlerin tasnifidir. İlimlerin tasnifi ve bunlar arasındaki irtibat haritası hazırlandığında, sunî akıl inşâsına matuf çalışmaların bilgi altyapısı kurulmuş olur. Bilginin sunî akla sunulması ve işlem yapmasının istenmesi, sunî aklın bünyesinde bir bilgi haritasının olması halinde mümkündür veya bu ihtimalde yüksek verim alınır.
Yazılım sahasındaki matematik formüller ve işlemler, sunî akıl meselesinde bilgi haritası mahiyeti taşır. Bilgi haritasının sunî akıl inşâsında ne kadar mühim bir ön şart ve ihtiyaç olduğu bu misalden anlaşılabilir. Bilgi haritası hazırlanmadığı müddetçe sunî akıl
(veya yapay zekâ) çalışmaları, matematik işlemlerle sınırlı kalır. Bu sınırın aşılması, sunî akıl inşâsı için fevkalade mühimdir.
Kaynak: MMG Yapay Zeka Dergisi